In dit hoofdstuk zijn de belangrijkste activiteiten beschreven die bijdragen aan de ruimtelijke ontwikkelingen in Flevoland.
Omgevingsvisie
Ook in 2023 hebben we gewerkt vanuit het gedachtegoed van de Omgevingsvisie. De opgaven uit de 'Omgevingsvisie FlevolandStraks' hebben zich verder ontwikkeld, zijn geïntegreerd in de reguliere taken en werkwijzen en zijn te herkennen in de verschillende programma’s en opgaven.
Op basis van het evaluatietraject van de ‘Omgevingsvisie FlevolandStraks’ uit 2022, de ontwikkelingen bij het Rijk (onder andere het programma 'NOVEX'), de daadwerkelijke invoering van de Omgevingswet per 1 januari 2024 en het coalitieakkoord is de keuze gemaakt een nieuwe Omgevingsvisie op te stellen. Dit traject start in 2024.
De voorbereidingen die hiervoor zijn gedaan op basis van de ‘Startnotitie’ (vastgesteld op 13 juli 2022) worden daarbij betrokken. Vanuit de grote integrale opgaven voor de provincie -de woningbouwopgave, de transitie van het landelijk gebied en de energieopgave- zijn daarvoor belangrijke randvoorwaarden uitgewerkt.
Via het spoor 'Samen Maken We Flevoland', dat gebaseerd is op de Omgevingsvisie en het 'Manifest Wij zijn Flevoland!', blijven we in nauwe samenwerking met de gemeenten en het waterschap werken aan de doorontwikkeling van onze provincie).
Omgevingswet
De invoering en implementatie van de Omgevingswet is een belangrijke wetgevingsoperatie die over meer gaat dan alleen het omzetten van regels, het heeft ook invloed op de rolneming en bevoegdheden van de provincie. Het is zowel beleidsmatig als qua werkwijze een echte verandering, die ook vraagt om scherpere keuzes te maken. De invoering van de Omgevingswet is meerdere keren uitgesteld. In maart 2023 is bij Koninklijk Besluit het tijdstip van inwerkingtreding van de Omgevingswet vastgesteld op 1 januari 2024.
Van de provincies wordt verwacht dat zij hun beleid en regels voor inwerkingtreding van de Omgevingswet in lijn brengen met het nieuwe stelsel van instrumenten. In eerdere jaren is daartoe het provinciale beleid en de regelgeving voor de fysieke leefomgeving technisch omgezet naar instrumenten van de Omgevingswet ('Omgevingsprogramma Flevoland' en 'Omgevingsverordening Flevoland'). Ook is de nieuwe Omgevingsverordening provincie Flevoland vastgesteld, die met ingang van 2024 gaat gelden onder de Omgevingswet. In 2023 zijn de vigerende èn de nieuwe Omgevingsverordening sectoraal gewijzigd ten aanzien van het onderwerp windenergie en is een geconsolideerde versie van de nieuwe Omgevingsverordening vastgesteld. Tenslotte is in 2023 gestart met een beperkte herziening van de nieuwe Omgevingsverordening, vooruitlopend op de actualisatie in samenhang met de Omgevingsvisie. In het laatste kwartaal van 2023 is gewerkt aan het plaatsen van alle provinciale omgevingsdocumenten (Omgevingsverordening, Omgevingsvisie en programma’s) in het Digitaal Stelsel Omgevingswet -het Omgevingsloket, zodat de provinciale regels beschikbaar en doorzoekbaar zijn. Met de ingevoerde toepasbare regels zijn initiatiefnemers vanaf 2024 in staat vergunningen aan te vragen en meldingen te doen.
Provinciale Staten zijn in het inwerkprogramma en twee Statenacademies meegenomen in de betekenis van de invoering van de Omgevingswet. Zo is er bijvoorbeeld een verandering in bevoegdheden bij het Omgevingsprogramma en het projectbesluit (van PS naar GS) en bij onteigening (van de Kroon naar PS).
Door de verschuiving van bevoegdheden, de beoogde werking verwoord in het begrip ‘de geest van de wet’ en het samenspel van de set nieuwe instrumenten, is het gesprek gestart om als Provinciale Staten (PS) en Gedeputeerde Staten (GS) samenwerkingsafspraken te maken met betrekking tot de werkwijze voor uitvoering van de Omgevingswet. Het is onze ambitie om deze in 2024 vast te stellen.
Voor een goede samenwerking binnen de provincie wordt ambtelijk en bestuurlijk afgestemd met Flevolandse ketenpartijen. Dit gebeurt in het (ambtelijk) 'Platform Omgevingswet Flevoland' en de 'Bestuurderstafel Omgevingswet Flevoland'. In het platform is veel aandacht geweest voor kennisuitwisseling en afstemming (onder andere op het gebied van participatie) en het met elkaar oefenen (ketentesten). Ook na inwerkingtreding zien we de noodzaak om via deze samenwerkingsverbanden het werk als één overheid binnen Flevoland verder vorm te geven, waarbij we ook onze provinciale belangen in de regionale samenwerking adequaat zullen positioneren.
Ruimtelijke ontwikkeling en landschap
Een toekomstbestendige doorgroei van Flevoland vraagt om een zorgvuldige afweging van ruimtelijke opgaven. Extra woningbouw, bedrijventerreinen, mobiliteit en energie vragen ruimte, maar ook landbouw, klimaat en natuur. Flevoland heeft zich altijd gekenmerkt door ruimte voor groei en ontwikkeling. Deze ruimte willen we blijven bieden. Maar wel met behoud en doorontwikkeling van onze omgevingskwaliteit. We maken dit mogelijk door ruimtelijke vertalingen te maken van de opgaven, keuzes te maken en opgaven te combineren. Ook leveren wij ruimtelijke bouwstenen aan de Omgevingsvisie. Zo werken we met onze partners aan het Flevoland van de toekomst. We dagen onszelf en anderen uit om met de voorgenomen ontwikkelingen ook de omgevingskwaliteit van Flevoland te herstellen en versterken.
Strategische Agenda Rijk Regio
In 2023 is de 'Strategische Agenda Flevoland' (SAF) door alle gemeenteraden, Algemene Vergadering (AV) van het Waterschap Zuiderzeeland en PS behandeld. De regering heeft de 'Strategische Agenda Flevoland' in de Ministerraad behandeld en aan de Tweede Kamer toegestuurd. Bij het Bestuurlijk Overleg Leefomgeving Noord West is, in aanwezigheid van alle bewindslieden van de ministeries van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK), Infrastructuur en Waterstaat (IenW), Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) en Economische Zaken en Klimaat (EZK), de 'Strategische Agenda Flevoland' vastgesteld als basis om te komen tot een 'Ruimtelijk Voorstel' in het kader van de 'Nota Ruimte'. In het najaar is de 'Strategische Agenda Flevoland' door het Bestuurlijk Overleg Rijk Regio vastgesteld als basis voor langjarige integrale samenwerking tussen Rijk en regio, waarbij ook de door PS, gemeenteraden en AV gewenste aanpassingen zijn meegenomen. Het Rijk heeft ook ingestemd met het behandelen van de aandachtspunten vanuit de regio, zoals passende zorgvoorzieningen voor een sterk groeiende bevolking, bij een volgende versie van de ‘rollende’ Uitvoeringsagenda SAF. De governance tussen Rijk en regio is behandeld, waarbij het Rijk heeft ingestemd met het inrichten van een bestuurlijk vooroverleg Samenleving in aanvulling op het Bestuurlijk Overleg Rijk Regio, om ook het gesprek tussen regio en Rijk te kunnen voeren op basis van voorstellen vanuit de regio met andere departementen zoals VWS. In de regio hebben alle overheden ingestemd met het oprichten van het Kernteam Regio Flevoland om de gezamenlijke regionale samenwerking in het kader van 'Samen Maken We Flevoland' en de 'Strategische Agenda Flevoland' voort te kunnen zetten met een bijdrage van alle overheden. Het Kernteam Regio Flevoland is in het najaar onder leiding van de secretarissen van Flevoland opgericht en bemenst met medewerkers vanuit alle overheden.
Voor een goede ruimtelijke ontwikkeling, die leidt tot het bouwen van samenlevingen, is in Flevoland ruimte voor meer dan 100.000 woningen. Essentieel daarbij is dat het Rijk de randvoorwaarden schept, onder andere op het gebied van infrastructuur, energienetwerk, stuwende economische werkgelegenheid en hoger onderwijs, om te zorgen dat de uitgaande pendel beperkt blijft en er gezamenlijk wordt ingezet om landbouw en visserij in Flevoland op een hoog niveau te houden.
100.000 woningen
Het Rijk, decentrale overheden, corporaties en marktpartijen werken meer dan ooit met elkaar
samen om de woningbouwopgave vorm te geven en de regie op de volkshuisvesting te versterken. Door de Flevolandse bijdrage aan de Nationale woningbouwopgave (100.000-120.000 woningen erbij t/m 2050) zal het aantal inwoners in nog geen dertig jaar toenemen van zo’n 450.000 nu tot pakweg 700.000. Dat betekent dat er meer moet gebeuren dan alleen de bouw van deze woningen.
Het doorbouwen in de huidige marktomstandigheden is een grote uitdaging, waarbij de rol van provincie steeds belangrijker wordt. We bereiden ons voor op de nieuwe Wet versterking regie volkshuisvesting. Sinds 2020 zijn we met het Rijk, gemeenten, het waterschap, marktpartijen en de woningcorporaties aan de slag om te onderzoeken onder welke omstandigheden in Flevoland 100.000-120.000 woningen kunnen worden gebouwd. Met de breed gedragen motie van PS (26 februari 2020, motie nr. 2) als kompas, zodat een volwaardige, leefbare en duurzame gebiedsontwikkeling ontstaat.
In 2023 is de integrale opgave wonen echt van start gegaan met de drie lagen: 1) doorbouwen met plek voor alle aandachtsgroepen, 2) bouwen aan een vitale samenleving en 3) anders leren bouwen om grootschalige transities in Flevoland door te voeren (bv. biobased/circulair). Met betrekking tot de eerste laag lag de nadruk op versnelling van het woningbouwtempo tot en met 2030. Dit heeft geresulteerd in twee woondeals in Flevoland, afspraken tussen Rijk, provincie, waterschap en de gemeenten in Flevoland over de bouw van bijna 40.000 woningen tot en met 2030. We hebben gemeenten gestimuleerd bij het organiseren van woon-/versnellingstafels. Ook is er een bestuursovereenkomst getekend met het Rijk en gemeente Lelystad voor de realisatie van het nieuwe stadsdeel ZuiderC in Lelystad.
De huidige en toekomstige inwoners moeten er qua brede welvaart op vooruit gaan bij een groei met 20% in het aantal woningen in 2030. De werkgelegenheid en het voorzieningenniveau moeten passen bij het inwoneraantal en moeten daarom naar een landelijk gemiddelde worden getild.
In 2023 is er gestart met de bouw van een monitor om de komende jaren de impact van de bouw van deze woningen op een vitale samenleving in beeld te krijgen. Dit geldt voor alle aspecten van een vitale samenleving in Flevoland.
Een nieuwe wet Versterking regie Volkshuisvesting is in voorbereiding, waarin de regierol van de provincie wordt versterkt voor de huisvesting van een breed scala aan aandachtsgroepen die een passende woning moeten krijgen. Samen met de gemeenten zijn de eerste stappen gezet om ons hierop in Flevoland voor te bereiden en werkafspraken te maken die passen bij de manier van samenwerken in Flevoland.
Almere 2.0
Almere is in minder dan een halve eeuw uitgegroeid tot een stad met meer dan 200.000 inwoners. Het is inmiddels de achtste stad van Nederland. Almere groeit door en is gevraagd ruimte te bieden voor zo’n 60.000 nieuwe woningen. De uitbreiding van Almere is, als één van de ambities in de toekomstvisie voor de Metropool Regio Amsterdam (MRA), in 2013 vastgelegd in de Regio-Rijksstructuurvisie Amsterdam-Almere-Markermeer (RRAAM). Het huidige inzicht is dat Almere zelfs plek kan bieden aan 75.000 nieuwe woningen (naast de ruim 20.000 die er sinds begin RRAAM al zijn gebouwd). Maar voor een evenwichtige groei is meer nodig dan alleen huizen bouwen.
Met het programma 'Almere 2.0' geven provincie, gemeente en Rijk uitvoering aan de afspraak die in 2013 is vastgelegd in de RRAAM-overeenkomst ('Rijk-Regioprogramma Amsterdam, Almere, Markermeer') over de verdere verstedelijking van Almere op het gebied van woningbouw, bereikbaarheid en ecologie. Via het 'Fonds Verstedelijking Almere' (FVA) wordt op basis van een meerjarenprogramma geïnvesteerd in sleutelprojecten die het verschil maken in de ontwikkeling van Almere - inclusief de regio - en bijdragen aan de internationale concurrentiepositie van de Noordvleugel van de Randstad. Het gaat hier om projecten op het gebied van bijvoorbeeld onderwijs, cultuur, economie, duurzaamheid en natuur. FVA-middelen dragen derhalve bij aan het versnellen van projecten, het verkennen van kansen en een plus zetten op de ontwikkeling van voorzieningen en het vestigingsklimaat van de stad Almere en de Noordvleugel van de Randstad.
Lelystad Next Level
Lelystad heeft zich anders ontwikkeld dan ooit op de tekentafel was bedacht. De bevolkingsontwikkeling is minder snel gegaan en delen van de oorspronkelijke plannen zijn niet uitgevoerd. Daardoor zijn extra uitdagingen voor de stad ontstaan. Daarom hebben Rijk, provincie en gemeente gezamenlijk een plan ontwikkeld om ervoor te zorgen dat Lelystad zich verder ontwikkelt als een aantrekkelijke, economisch dynamische en duurzame stad die financieel gezond en zelfstandig is: 'Lelystad Next Level'.
'Lelystad Next Level' is erop gericht om kansen te benutten, voorwaarden te scheppen en belemmeringen weg te nemen op de terreinen ‘Sociaal sterk’, ‘Onderscheidend onderwijs’, ‘Uitstekende woonmilieus’, ‘Next Level economie’ en ‘Natuur, recreatie & toerisme’.
Water
Waterberging, droogte, kwaliteit van (grond)water en drinkwatervoorziening en -bescherming zijn de komende periode de opgaven die spelen in Flevoland. De provincie heeft daarvoor de kaders gesteld waarbinnen het waterschap zijn werk doet. In nauwe samenwerking met Waterschap Zuiderzeeland zijn we aan de slag gegaan met maatregelen die Flevoland beter voorbereiden op extreme weerpieken. Ook is gewerkt aan andere thema’s uit het waterprogramma, waaronder (grond)waterkwaliteit en -beschikbaarheid en drinkwater, in samenwerking met het waterschap en andere partners. Daarbij is het uitgangspunt dat Flevoland een robuust, veilig en schoon (drink-)watersysteem behoudt.