In dit hoofdstuk zijn de belangrijkste activiteiten beschreven die bijdragen aan de sociaaleconomische ontwikkeling van het landelijke gebied en de toename van de natuur-en recreatieve waarden waarbij de internationale natuurwaarden zijn beschermd.
Landelijk Gebied
We hebben een nieuwe invulling gegeven aan de agenda 'Vitaal Platteland' en het daarbij behorende 'Fonds Leefbaar Platteland', zodat die beter aansluit op de doelen van 'Krachtige Samenleving', 'Leader/POP' en de provinciale kerntaken, zoals (sociale) innovatie op het gebied van bereikbaarheid en educatie. Er is gewerkt aan het opstellen en bij het Rijk indienen van een concept-ontwerp 'Flevolands Programma Landelijk Gebied' (FPLG) en verkend hoe het nieuwe 'Gemeenschappelijk Landbouw Beleid' (GLB, voorheen POP) mogelijk als instrument kan worden ingezet bij het realiseren van de doelen in het landelijk gebied.
Provinciaal Programma Landelijk Gebied
De provinciale ambitie is een toekomstbestendig, leefbaar en gezond landelijk gebied, waar mensen goed kunnen wonen, werken, recreëren en voedsel produceren. Met als belangrijke doelen:
- toekomstbestendige landbouw;
- herstel van biodiversiteit.
Om de ambitie voor het landelijk gebied te realiseren is in lopende projecten, programma’s en actieplannen in het landelijk gebied gestuurd op de samenhang en synergie tussen de transitie van de Flevolandse landbouw, de natuur– en stikstofopgave, de urgentie om anders om te gaan met ons bodem–watersysteem en de noodzaak om de uitstoot van broeikasgassen vergaand te reduceren. Het gaat dan om beleidsthema’s als bodem, water, natuur, biodiversiteit, stikstof, landbouw, klimaat, recreatie en het beheer van onze eigen (vaar)wegen. Zo zijn de onderwerpen uit dit hoofdstuk over Landbouw, visserij en natuur, zoals 'Landbouw: meerdere smaken', 'Programma Stikstof', 'Actieplan Bodem en Water', 'Actieplan biodiversiteit', 'Flevolandse Agenda Natuurinclusief', 'Nationaal Park Nieuw Land' en 'Nieuwe Natuur' grotendeels of geheel onderdeel en mede invulling van de opgave perspectief landelijk gebied.
In het kader van 'Nationaal Programma Landelijk Gebied' (NPLG) is op 30 juni 2023 het conceptontwerp van het 'Flevolands Programma Landelijk Gebied' (FPLG) ingediend bij het Rijk.
Om de bij de ambitie behorende maatregelen uit te kunnen voeren heeft provincie Flevoland in het FPLG benoemd dat een financiële bijdrage van € 1 mld. nodig is uit het landelijke Transitiefonds. Tegelijkertijd met het concept-ontwerp FPLG zijn op 30 juni 2023 twee maatregelpakketten ingediend, die als bijlage zijn opgenomen bij het FPLG en die zich richten op biodiversiteit en toekomstbestendige landbouw.
Het concept-ontwerp FPLG is in de eerste helft van 2023 opgesteld op basis van een bottom-up-benadering, waarmee vanuit de samenleving ideeën zijn opgehaald die invulling kunnen geven aan de doelen voor het landelijk gebied. In de tweede helft van het jaar, na het indienen van het FPLG en de maatregelpakketten, is gewerkt aan de start van een gebiedsgerichte aanpak, waarmee recht gedaan wordt aan de bottum-up-benadering en aan de eigen kwaliteiten en specifieke kenmerken van gebieden.
Programma Stikstof
In februari 2021 is de stikstofstrategie 'de aanpak van stikstof in Flevoland' opgesteld en goedgekeurd. Het programma bestaat uit 4 pijlers. In de pijler 1 'vergunningverlening op orde' zijn diverse vergunning en handhavingsverzoeken afgehandeld in lijn met de zich snel ontwikkelende, ingewikkelde jurisprudentie. In het najaar van 2022 zijn alle 140 meldingen geverifieerd. Als onderdeel van de ‘Wet stikstof reductie en natuurverbetering’ (nu onder de Omgevingwet) heeft het Rijk een programma opgenomen voor de legalisatie van de PAS-melders. Afhankelijk van het tempo waarin de door het Rijk gerealiseerde stikstofruimte beschikbaar komt, worden in periode tot en met februari 2025 vervolgens deze PAS-melders gelegaliseerd.
In pijler 2 'ruimte voor economische ontwikkelingen' is er stikstofruimte aangekocht onder andere ten behoeve van de Maritieme Servicehaven Noordelijk Flevoland (MSNF) mocht dat nodig zijn. Daarnaast is er een microdepositiebank en een doelenbank voor prioritaire projecten opgericht.
Voor pijler 3 ‘stikstofreductie’ hebben diverse activiteiten plaatsgevonden. De ‘Tussenrapportage gebiedsproces oostrand Noordoostpolder’ is opgeleverd en aan PS aangeboden. In het gebiedsproces hebben verdiepende keukentafelgesprekken plaatsgevonden. Dit leidt tot concrete casuïstiek betreffende innovatie, vrijwillig stoppen en verplaatsen waarin pijler 1 ‘Vergunningverlening’ een belangrijke rol speelt. Vergunningverlening is belangrijk om PAS-melders te kunnen helpen, de gebiedsontwikkeling verder te brengen en innovatie op locatie mogelijk te maken met stikstofreductie als een van de (belangrijkste) doelen. Voor de beschikte versnellingsgelden, erfsingels en verschonende maatregelen veehouderij, heeft een staatsteuntoets plaatsgevonden en is onderzocht hoe deze gelden die via een Specifieke Uitkering (SPUK) zijn verkregen effectief en efficiënt uitgegeven kunnen worden. Geconcludeerd kan worden dat een deel van de gelden momenteel niet snel en eenvoudig besteed kan worden vanwege regels voor besteding en verantwoording van de middelen waardoor er geen animo voor ontstaat. Het onderwerp stikstof is geïntegreerd in het concept-ontwerp Flevolands Programma Landelijk Gebied (FPLG), waarmee ook het wettelijk verplichte Gebiedsplan Wsn tegelijkertijd is opgeleverd. Integratie van de onderwerpen in het FPLG levert op dat er vanuit landbouw, klimaat, natuur, water en bodem wordt gewerkt aan meekoppelkansen ten aanzien van te nemen maatregelen maar ook in monitoring van voortgang. Pijler 4 'natuurinclusief' is ondergebracht bij het programma 'Flevoland Natuurinclusief' (PFNI). Dit programma is bedoeld om de transitie naar een natuurinclusieve samenleving vorm te geven (zie onder). In een dergelijke samenleving wordt het belang van natuur en biodiversiteit integraal meegenomen in de ontplooiing van maatschappelijke activiteiten en de ontwikkeling van beleidsthema’s. Gedachte hierachter is dat de brede basis van de natuur hiermee versterkt wordt, niet alleen in de natuurgebieden maar met name 29 ook daarbuiten. Inmiddels is er ook een landelijke 'Agenda Natuurinclusief'. De verdere ontwikkeling hiervan wordt verwerkt in het PFNI.
Bodem en Landbouw
Bodemdaling, klimaatverandering en intensief grondgebruik leiden samen tot achteruitgang in de kwaliteit van het bodem- en watersysteem en de biodiversiteit in het landelijk gebied. We hebben ons ingezet om samen met onze gebiedspartners voor blijvend en duurzaam grondgebruik, door de uitvoering van pilots, gebiedsontwikkeling en verduurzaming van de landbouwsector.
Landbouw: meerdere smaken
Eén van de opgaven uit de ‘Omgevingsvisie FlevolandStraks’ is 'Landbouw: meerdere smaken'. Daarin beoogt de provincie bij te dragen aan een meer diverse, wendbare, weerbare en duurzame agrofoodsector, die in de wereld bekendstaat als praktijklaboratorium voor vernieuwing. We werken samen aan een landbouwstrategie, dragen bij aan proeftuinen, versterken de condities voor de landbouwtransitie en ondersteunen het netwerk.
Het ondersteunen van de agrarische sector in de transitie naar een toekomstbestendige landbouw is opnieuw de Flevolandse inzet bij de uitvoering van het nieuwe GLB-programma. Hiervoor is in 2023 de 'Subsidieverordening Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) Flevoland 2023-2027' vastgesteld.
Voortbouwend op Floriade
Er is veel aandacht geweest voor de tegenvallende bezoekersaantallen aan de Floriade en het daarmee gepaard gaande verlies voor de gemeente Almere. Er is helaas veel minder aandacht voor de kansen die de Floriade heeft opgeleverd om onze kenniseconomie structureel te versterken. Dat was waar de provinciale inspanningen zich op hebben gericht. Wij hebben partnerschappen en ideeën ontwikkeld die inmiddels zijn neergeslagen in Nationale Groeifondsprojecten, de regiodeal Nieuw Land en in een Europees Horizon project over korte voedselketens. Het voormalige rijkspaviljoen 'Natural Pavilion' is door het Rijk aangewezen als 'Nationaal Kenniscentrum Biobased Bouwen'. Op terreinen als biobased bouwen, eiwittransitie en korte voedselketens wordt Flevoland inmiddels tot de koplopers gerekend. Dit is onder meer zichtbaar in de ontwikkeling die de Flevo Campus doormaakt, inclusief onder meer nieuwe masteropleidingen bij Aeres Almere. Helaas komt de nieuwe wijk Hortus nog niet tot ontwikkeling, waardoor de Flevo Campus nog niet wordt opgenomen in een vitale woonwijk. Daarom hebben we de horecafunctie van ons pand in Almere, nu genaamd Proeflokaal Almere, gesloten voor externe bezoekers. We hebben een aantal programmalijnen voortgezet, zoals de teelt en afzet plantaardige eiwitten, zoals veldbonen en soja met Flevolandse boeren. In lijn met de Flevolandse ambitie zoals beschreven in het concept-ontwerp Flevolands Programma Landelijk gebied willen we een Flevolands voedselprogramma doorontwikkelen. Daarin zetten we de lijnen van versterken van korte voedselketens, de afzet en teelt van eiwitgewassen door Flevolandse boeren en ontwikkeling van het menu voor de toekomst volgens de principes van 'Eat Lancet' voort, te beginnen met een zoektocht naar de gezondste ingrediënten in de polder.
Visserij
Innovatieve doorontwikkeling en verduurzaming van de visserij is vanuit economisch én ecologisch perspectief de komende jaren belangrijk om een blijvend rendabele en duurzame visserijsector te realiseren. In het kader van het 'Deltaplan' en de 'IJsselmeeragenda 2050' (gericht op het versterken van de natuurkwaliteit in het IJsselmeer) wordt de visserij verduurzaamd en de vangstcapaciteit in het IJsselmeer afgestemd op de hoeveelheid verantwoord te onttrekken vis.
Het 'Actieplan Verduurzaming IJsselmeergebied' is erop gericht om via een uitkoopregeling en flankerende maatregelen te komen tot een vangstreductie op schubvis. Het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV), de provincies Noord-Holland, Fryslân, Flevoland en het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) hebben hierover afstemming bereikt en dat vastgelegd in een bestuursovereenkomst. Het ministerie van LNV heeft al in 2022 een regeling voor stimulering van de uitkoop van vergunningen ter notificatie ingediend bij de Europese Commissie, met als doel deze regeling in 2023 open te stellen. Er is in 2023 nog geen goedkeuring vanuit de Commissie gekomen voor de openstelling van deze regeling.
Natuur
Het fundament van het natuurbeleid wordt gevormd door het Natuurnetwerk Nederland (NNN) en de Natura 2000-gebieden. Binnen dit netwerk staan de natuurwaarden voorop en zet de provincie zich samen met gebiedspartners in voor bescherming, beheer en kwaliteitsverbetering die samengaat met een toename van de bekendheid en de toegankelijkheid. Dit leidt tot robuuste, aantrekkelijke en beleefbare natuur. Ter versterking van het fundament is in 2022 gestart met de uitvoering van de projecten voor het programma 'Natuur' en met de projecten 'kwaliteitsverbetering Natuur Netwerk Flevoland'. Ook buiten het Natuurnetwerk zijn natuurwaarden aanwezig, via het 'Actieplan Biodiversiteit' en 'Bossenstrategie' wordt ingezet op herstel van de biodiversiteit en herstel van de vitaliteit van de bossen. Voor behoud en versterking worden faunabeheer, agrarisch natuurbeheer en invasieve exotenbeheer en -bestrijding toegepast. Binnen het natuurbeleid vraagt de aanpak van de stikstofproblematiek bijzondere aandacht. Het terugdringen van de uitstoot van stikstof en de depositie ervan in Natura 2000-gebieden is daarvoor noodzakelijk. We zoeken een nieuwe balans tussen ecologie, gebruik en economie. De transitie richting een natuurinclusieve samenleving is ingezet. Binnen het programma ‘Flevoland Natuurinclusief’ is dit verder vorm gegeven. Waarbij wij ook inzetten op het vergroten van de betrokkenheid van burgers, bedrijven en andere maatschappelijke partijen bij natuur en biodiversiteit.
Nationaal Park Nieuw Land
De provincie werkt samen met partners aan de ontwikkeling van Nationaal Park Nieuw Land (NP Nieuw Land), met als doel een uniek gebied te realiseren dat zich kenmerkt als vogelparadijs van internationale betekenis en dat ook als zodanig kan worden beleefd en beheerd. De acht partners werken in verschillende projecten, rollen en samenstellingen samen, waarbij het Handvest NP Nieuw Land (2022) leidend is. Hierin is bepaald dat de focus ligt op de volgende drie opgaven:
- Versterken en verbinden van natuur: de natuurwaarde is de drager van het nationaal park;
- Vergroten en versterken van natuurbeleving: mensen zijn van harte welkom
en voelen zich welkom op die plaatsen waar de natuur dat dragen kan;
- Verbinden van natuur en samenleving: versterken van de betrokkenheid van de samenleving bij en realiseren van draagvlak voor de natuur. Het park zit in het hart van mensen.
De inzet van de provincie is met name gericht op het beleefbaard(er) maken van natuur binnen het park en het versterken van de verbinding tussen natuur en samenleving. Daaronder vallen onder meer onderwerpen als marketing en communicatie, educatie, onderzoek en kennisdelen, maar ook ruimtelijk-fysieke initiatieven zoals het herkenbaar maken van het nationaal park door inrichting van rotondes en andere buitenruimtes en het realiseren van faciliteiten en voorzieningen in het gebied. De rol van de provincie in deze projecten varieert van initiërend/regisserend tot subsidieverstrekkend.
De opgave om de natuur van het park te verbinden en versterken wordt primair door de gebiedseigenaren getrokken, hierbij heeft de provincie (die geen gebieden binnen NP Nieuw Land bezit) veelal een faciliterende rol door inzet van capaciteit en/of middelen. Een belangrijke uitzondering hierop is het project 'Oostvaardersoevers'. Flevoland is samen met Rijkswaterstaat en Staatsbosbeheer opdrachtgever voor de realisatie ervan. Het project 'Oostvaardersoevers' valt binnen de begrenzing van NP Nieuw Land en maakt integraal deel uit van de ontwikkeling van NP Nieuw Land. Het is een belangrijk onderdeel om te komen tot een Toekomst Bestendig Ecologisch Systeem (TBES) van het Markermeer-IJmeer.
Markermeer-IJmeer
Binnen het programma 'Markermeer-IJmeer' wordt gewerkt aan de verbetering van de natuur- en waterkwaliteit om te komen tot een' Toekomst Bestendig Ecologisch Systeem' (TBES) in samenhang met ruimtelijk-economische ontwikkeling zoals recreatie en de IJmeerverbinding. In 2023 is in SMIJ-verband gewerkt aan een pakkende samenvatting van TBES waarmee onder meer bij de SMIJ betrokken bestuurders het TBES goed voor het voetlicht moeten kunnen brengen. Verder zijn in dit verband afspraken vastgelegd over het TBES.
Nieuwe Natuur
Op 20 juni 2023 hebben GS besloten om de programmasturing van de ‘Nieuwe Natuur’-projecten tussentijds af te ronden. De ‘Nieuwe Natuur’-projecten worden afgewikkeld aan de hand van de realisatieovereenkomst en dragen bij aan de versterking van de kwaliteit van de woon-, werk- en leefomgeving in heel Flevoland. De lessen die we hierbij getrokken hebben, hebben we geïntegreerd in het reguliere natuurbeleid en gebruiken we nu bij het concept-ontwerp FPLG.