Algemeen
Voor een goed eigentijds openbaar bestuur is vertrouwen cruciaal. De samenleving gaat er vanuit dat de overheid betrouwbaar is en handelt. Het afgelopen jaar hebben verkiezingen voor de provinciale volksvertegenwoordiging plaatsgevonden die onder andere over dit actuele thema 'vertrouwen' gingen. Onze inwoners moeten er op kunnen rekenen dat de overheid er voor hen is en dat zij bouwt aan het welbevinden van haar inwoners. Bouwen aan dat vertrouwen doen we door samen te werken in netwerken en met andere overheden, door onze inwoners in een vroegtijdig stadium in processen te betrekken en door open en transparant te zijn over wat kan en wat niet haalbaar is. We dragen als provincie met de andere overheden de verantwoordelijkheid om de maatschappelijke vragen van vandaag en morgen aan te pakken.
Flevoland is de jongste provincie van ons land. En we zijn trots op wat er allemaal in dit gebied tot stand is gebracht. Maar er is nog steeds sprake van opbouw en ontwikkeling. Tegelijkertijd is het goed wonen en verblijven in Flevoland. Veel mensen hebben een fijn bestaan opgebouwd in de polders en waarderen en koesteren de bestaande kwaliteit van wonen en leven. En bovendien biedt onze manier van werken ruimte op alle thema's om nieuwe initiatieven op tafel te leggen. Anderzijds is Flevoland ingepolderd om nieuwe ontwikkelingen mogelijk te maken en willen we die ontwikkelprovincie blijven waar ruimte is voor innovatie en nieuwe mogelijkheden. Maar niet alles kan overal, ook in Flevoland is er inmiddels schaarste aan ruimte. Om die reden kan Flevoland niet worden beschouwd als ‘duizend dingen doekje’, als oplossing voor al uw problemen’, want ‘daar is genoeg ruimte’. En toch: we zullen eerder gemaakte keuzes moeten heroverwegen.
Bestuursstijl
2023 is het jaar van een Staten- en collegewisseling. Een goed moment om aandacht te hebben voor onze bestuursstijl: hoe verhoudt de provincie zich tot regionale en bovenregionale partners en hoe zien wij de relatie Provinciale Staten (PS) en Gedeputeerde Staten (GS). PS stellen de strategische kaders, vertegenwoordigen de Flevolanders en controleren GS over hun uitvoering. PS hebben aangegeven hoe zij zich willen verhouden ten opzichte van het dagelijks bestuur (GS). Zij hebben daarbij aangegeven dat dit onder andere zichtbaar moet worden in de betrokkenheid bij regionale samenwerkingsverbanden en daarnaast gevraagd om optimale transparantie en informatievoorziening en kwaliteit van het besluitvormingsproces. De focus op de realisatie van de grote maatschappelijke opgaven en het opgavegericht werken heeft implicaties voor de samenwerking tussen beide bestuursorganen. In samenspraak zullen GS en PS deze implicaties vertalen naar de inrichting van het besluitvormingsproces.
Bestuurlijke vernieuwing
Het jaar 2023 stond in het teken van het bespreken van participatie en bestuurlijke vernieuwing in PS. Op basis van het inspiratiedocument ‘Waarde(n)vol verbinden’ zijn succesvolle en minder goede voorbeelden verzameld om te inspireren en lessen te leren voor toepassing in Flevoland. De afgelopen jaren hebben wij een inventarisatie gehouden binnen de provincie van onderwerpen waarbij interactie is georganiseerd met de samenleving. Het resultaat is verrassend: allerlei mooie initiatieven die concreet hebben bijgedragen aan een meer verbonden samenleving! Er is dus aanleiding om als provincie Flevoland stappen te blijven zetten met bestuurlijke vernieuwing, maar tegelijkertijd ligt er al een heel mooi fundament bij de provincie van allerlei succesvolle initiatieven en projecten waar we op voort kunnen bouwen!
PS hebben vijf gemeenschappelijke uitgangspunten voor participatie besproken en vastgesteld, die uiteindelijk ook in het ontwerp-participatiebeleid zijn vastgelegd. Door dit participatiebeleid is duidelijk hoe de provincie de samenleving betrekt bij de voorbereiding, uitvoering en evaluatie van beleid van de provincie. De verkiezingen in 2023 stonden onder andere in het teken van de relatie tussen samenleving en overheid, het vertrouwen in de overheid, openheid, betrokkenheid en transparant bestuur. In de nieuwe statenperiode is gestart met het nadenken over de uitwerking van 'eigentijds bestuur', de relatie tussen PS en GS en het is daarbij de ambitie om te werken aan het herstel van vertrouwen tussen samenleving en overheid. Met het oog daarop is gestart met het vullen van een gereedschapskist met instrumenten voor participatie.
Regionale samenwerkingsverbanden
Visie op samenwerking
Grote ruimtelijke en maatschappelijke vraagstukken beperken zich niet tot het grondgebied van een gemeente, een provincie of een regio. De provincie zal over haar grenzen heen moeten kijken om het bouwen van een volwaardige samenleving in ons eigen gebied mogelijk te maken. Dit kan betekenen dat het voor Flevoland of een Flevolandse gemeente goed kan zijn te investeren in samenwerkingen en ontwikkelingen buiten de eigen grenzen omdat de (schaal-)effecten ook op Flevoland afstralen. Constructieve regionale samenwerking draagt er aan bij dat onze inwoners prettig en veilig kunnen leven en wonen in Flevoland.
Het afgelopen jaar heeft Flevoland actief geïnvesteerd in diverse regionale samenwerkingsverbanden. Onze centrale ligging maakt onze provincie tot een schakelgebied en een logische verbinding tussen diverse delen van ons land. Onze meerzijdige oriëntatie biedt ons grote mogelijkheden en onze positie is daarbij van onschatbare waarde. Het zorgt er voor dat Flevoland haar ogen moet openhouden naar alle windrichtingen maar dat de intergemeentelijke samenwerking met de provincie zelf centraal staat.
Bovendien hebben wij het afgelopen jaar ook in de samenwerking rond het maken van een ruimtelijke puzzel laten zien dat we gezamenlijk willen investeren in het bouwen van een samenleving in Flevoland. Dit leidt onvermijdelijk tot het maken van visie en politieke keuzes in de hele regio om de ruimtelijke puzzel te kunnen leggen. Samenwerken betekent dan ook een deel van zeggenschap loslaten. Dit is de kunst van samenwerken en dat vergt oefening, geduld, begrip, luisteren naar elkaar.
Onderzoek naar regionale samenwerking in Flevoland
De regionale schaal leent zich voor een gezamenlijke aanpak van opgaven. Dat daarbij de begrenzing van die regio varieert is dan een gegeven. Het onderzoek 'Bestuurlijk Regionaal Ecosysteem Flevoland', een vergelijkend onderzoek uitgevoerd door de Rijksuniversiteit Groningen en Berenschot in tien regio’s, laat zien hoe het bestuurlijk en maatschappelijke ecosysteem van samenwerking in Flevoland functioneert en hoe dat over een lange periode kan worden ontwikkeld. Succesfactoren voor duurzame samenwerking in Flevoland zijn:
- de overzichtelijkheid van het gebied;
- de verbindende en actieve inzet van de provincie;
- de aanwezigheid van ruimte om keuzes te maken.
Samen Maken We Flevoland en Strategische Agenda Flevoland
In 'Samen Maken We Flevoland' hebben alle Flevolandse overheden de handen ineen geslagen om de ontwikkeling van Flevoland mogelijk te maken (Flevoland verenigt u!). Dit heeft in 2023 geleid tot een samenwerking met het Rijk. Het is van groot belang dat Flevoland met één boodschap en stem spreekt en dat Flevoland zich manifesteert als gebied voor oplossingen, vernieuwend, betrouwbaar. Om die reden wordt steeds beter samengewerkt op tal van terreinen, bijvoorbeeld op die van strategische betrekkingen en de gezamenlijke lobby. De Flevolandse overheden en een aantal departementen hebben deze inhoudelijke afspraken vastgelegd in de 'Strategische Agenda Flevoland' (SAF). In het document 'Over de brug komen' (deel I) en 'Uitvoeringsagenda' (deel II) is een perspectief geschetst voor de ontwikkeling van Flevoland. Daarbij worden grote maatschappelijke vraagstukken aangepakt aan te pakken en voor Flevoland vertaald. De stukken zijn regelmatig met PS besproken. De opgaven worden integraal aangepakt aan de hand van drie pijlers: 'Vitale steden en dorpen', 'Toekomstbestendige regionale economie' en 'Robuust natuurlijk fundament'.
Samenwerking Rijk en regio
Bovendien is een gezamenlijke governance voor deze wederkerige samenwerking tussen Rijk en regio ingericht (SAF, deel III). De aanpak en uitvoering is dan ook een vorm van partnerschap tussen de overheden, inclusief het Rijk. En een ieder hoort daarbij haar aandeel van de opgaven op te pakken. Dit vraagt van de acht organisaties en van de departementen een open houding naar elkaar. Uiteraard vergt dit uitwerking en afstemming, maar een gedragen aanpak is voor de inwoners van Flevoland naar onze overtuiging effectief. Voor de uitvoering er van worden de komende tijd diverse overleggen structureel ingericht en ondersteund. Provincie Flevoland en alle regionale partners hebben daarvoor het Kernteam Regio Flevoland in het leven geroepen.
Samenwerking binnen Flevoland
Deze 'Strategische Agenda Flevoland' (SAF) wordt voortdurend geactualiseerd (rollende Uitvoeringsagenda). De verwachting is dat de uitwerking van het Ruimtelijk voorstel zoals dat in 2023 is ingediend bij het kabinet kan leiden tot een nadere uitwerking van de Uitvoeringsagenda van de SAF. De Bestuurlijke Contactgroep (BCG) Samen Maken We Flevoland (SMWF) richt zich op de interne en externe afstemming en bewaking van de voortgang op de realisatie van de SAF, de betrokkenheid van partners en volksvertegenwoordiging. Deze samenwerking is informeel van aard en tegelijkertijd is de onderlinge verbondenheid het afgelopen jaar toegenomen. In 2023 hebben de gemeenten de burgemeesters afgevaardigd naar de BCG; de burgemeester van Almere is voorzitter van de BCG geworden.
Ook naar buiten toe wil deze samenwerking zich manifesteren. In dat kader vermelden we de Regiodag op 2 juni 2023 in het Aviodrome. Zo willen we als vorm van eigentijds bestuur in gesprek met partners, ondernemers, volksvertegenwoordigers en leden van de Jongerenraad. Doel was te samen na te denken over de voortgang van de SAF, de verbinding tussen de hierboven vermelde groepen te verstevigen én de inbreng en energie en betrokkenheid van alle deelnemers vast te houden.
De besluitvorming over de 'Strategische Agenda Flevoland' en het 'Ruimtelijk voorstel' dat GS hebben opgesteld op verzoek van het Kabinet hebben veel aandacht gevraagd. Daarnaast wordt ambtelijk gewerkt aan overzicht van en inzicht in welke investeringen nodig zijn om de SAF uit te voeren en te bouwen aan de geambieerde samenleving in Flevoland. Regionale financiering van dergelijke grote opgaven en ontwikkelingen zal de komende tijd zorgvuldig moeten worden bepaald.
Samenwerking interregionaal
Realisatie van deze grote opgaven vindt gebiedsgericht plaats en zal ten dele ook zijn weg vinden via de bestaande samenwerkingsrelaties MRA, Regio Zwolle en Ermelo-Harderwijk-Zeewolde-Putten. Onze provincie kent een aantal 'daily urban systems' waarin de inwoners van Flevoland prettig leven, wonen, werken. In meerjarenprogramma's moet dergelijke samenwerking voor de komende tijd worden geborgd. Voor Flevoland is goede bereikbaarheid van de regio een harde randvoorwaarde om te kunnen ontwikkelen en te bouwen aan een samenleving. Via deze samenwerkingsverbanden willen we onze doelen en ambities realiseren. Dit doen we altijd in voorafstemming met onze Flevolandse medeoverheden en andere partners.
Samenwerking naar het Noorden
Realisatie van deze grote opgaven vindt gebiedsgericht plaats en zal ten dele ook zijn weg vinden via de bestaande samenwerkingsrelaties Metropoolregio Amsterdam, Regio Zwolle en Ermelo-Harderwijk-Zeewolde-Putten (EHPZ). Onze provincie kent een aantal afzonderlijk van elkaar functionerende 'daily urban systems': geografisch afgebakende gebieden waarbinnen mensen, maatschappelijke organisaties en gemeenten hun woon- werk- en sociale activiteiten op elkaar afstemmen. In meerjarenprogramma's moet dergelijke samenwerking voor de komende tijd worden geborgd om grotere investeringen effectief te kunnen uitvoeren. Voor Flevoland is goede bereikbaarheid van elk van deze regio’s een harde randvoorwaarde om te kunnen ontwikkelen en te bouwen aan een samenleving.
Gebiedsagenda Ermelo, Harderwijk en Zeewolde
Ook vanuit de 'Gebiedsagenda Ermelo, Harderwijk en Zeewolde' nemen wij deel aan deze deelregionale samenwerking. Samen met de provincie Gelderland ondersteunen we de samenwerking van deze drie gemeenten die een 'daily urban system' vormen. Aan de hand van een op te stellen meerjarenprogramma zijn we aangesloten om deze kansrijke samenwerking te verzilveren op thema’s 'ruimte', 'wonen', 'werklocaties', 'bereikbaarheid' en 'recreatie en toerisme'.
Flevoland en Metropoolregio Amsterdam
Net als bij de Regio Zwolle dragen alle deelnemers van de MRA al jaren formatief naar verhouding bij. Inhoudelijk heeft de MRA een nieuwe 'Meerjarenagenda 2024-2028' in ontwerp opgesteld. PS worden in de deelregionale afstemming (Raadtafel) betrokken bij deze agenda.
Flevoland en Regio Zwolle
Inmiddels is Flevoland samen met de gemeenten Dronten, Urk en Noordoostpolder (DUN) ingebed in de regio Zwolle. Ook de onderlinge samenwerking in DUN-verband is sterk toegenomen. Het afgelopen jaar is er veel gebeurd. Vertegenwoordigers van raden en PS zijn regelmatig betrokken bij de ontwikkelingen in de regio Zwolle. Regio Zwolle heeft de verbinding met Flevoland verstevigd. We leveren een formatieve bijdrage aan deze regio. Bestuurlijk en ambtelijk wordt intensief meegewerkt aan de ontwikkeling van het meerjarenprogramma tot 2028. Daarbij letten we voor onze inwoners en bedrijven op de mogelijkheden die deze samenwerking biedt dragen we bij aan de uitvoering van de verstedelijkingsstrategie en bijbehorend regionaal investeringsprogramma van dit samenwerkingsverband. In verband met de intensivering van de samenwerking is de afgelopen tijd een nieuwe governance model in ontwikkeling waarover besluitvorming aan het begin van 2024 wordt verwacht.
Ontwikkelingen provinciefonds
Herverdeling uitkering provinciefonds
Sinds 2021 wordt in opdracht van de fondsbeheerders gewerkt aan een herijking van het verdeelmodel van het provinciefonds. De fondsbeheerders zijn de minister van BZK en de staatssecretaris van Financiën. Eind 2022 heeft onderzoeksbureau Cebeon een eindrapport en een concept verdeelmodel opgeleverd. Het rapport is in IPO verband intensief besproken. Naar aanleiding van die besprekingen heeft het IPO in juni 2023 namens de gezamenlijke provincies een brief gestuurd aan de fondsbeheerders. Hierover hebben wij u
in 2023 en in het afgelopen voorjaar geïnformeerd.
Het college van GS van Flevoland heeft bezwaren tegen de invoering van het door Cebeon opgestelde model. Die bezwaren zijn inhoudelijk van aard, maar zien ook toe op de voorlopige uitkomsten van de nieuwe verdeling. Het model is complex, veroorzaakt grote herverdeeleffecten en het ontbreekt aan duidelijke toelichtingen daarop. Wij vinden het geheel niet herleidbaar en niet uitlegbaar. Dit is ook iedere keer het Flevolandse standpunt geweest.
De mogelijke herverdeeleffecten zijn door Cebeon alleen voor het jaar 2020 in beeld gebracht. Het conceptmodel zou in dat jaar voor Flevoland een afname betekenen van de uitkering uit het provinciefonds, met een omvang van bijna € 20 mln. (-16%) en een structureel effect. Het ontbreekt nog aan een meerjarige doorrekening, maar de omvang van het provinciefonds is in de afgelopen jaren toegenomen waardoor het te verwachten is dat de effecten nog groter worden. In de jaarrekening en de begroting hebben wij geen rekening gehouden met de mogelijke financiële impact, die ontstaat als het model ongewijzigd ingevoerd zou worden. De reden daarvan is dat de status nog steeds zo is dat er geen overeenstemming is tussen provincies en het ministerie van BZK. Door die status, de lopende onderzoeken en de beperkte doorrekening van Cebeon is de meerjarige (structurele) financiële impact nu niet met een redelijke mate van zekerheid te bepalen.
Europa
De eerste helft van 2023 heeft Flevoland zich met name gericht op de beïnvloeding van Europees beleid en regelgeving in lijn met Flevolandse belangen en om Europese fondsen te benutten (zie verder paragraaf 7.2).
De periode na de coalitievorming stond in het teken van het verwerven van voor Flevoland betekenisvolle bestuurlijke posities in Brussel. De gedeputeerde Europa is benoemd als lid van het Europees Comité van de Regio’s, een adviesorgaan voor de Europese Commissie en het Europees Parlement. In de Nederlandse delegatie heeft Flevoland het lidmaatschap verkregen van de Commissie COTER (Cohesiebeleid en begroting), die over voor Flevoland belangrijke onderwerpen als de Europese Structuurfondsen adviseert. In het Huis Nederlandse Provincies, de vooruitgeschoven post van de twaalf provincies en het IPO in Brussel is Flevoland bestuurlijk trekker voor de lobbythema’s regionale economie en digitalisering. Het dossier Europees visserijbeleid is op initiatief van Flevoland toegevoegd aan het Werkplan van het Huis Nederlandse Provincies. Verder heeft de gedeputeerde Europa in IPO verband een position paper over het toekomstig cohesiebeleid laten vaststellen. Zie verder paragraaf 7.3 Europese netwerken.
Tot 24 oktober 2023 heeft oud cdK Verbeek gedurende 2½ jaar de functie van President van het Congres van de Raad van Europa bekleed. In die rol heeft hij zich ingezet voor versterking van lokaal en regionaal bestuur in Europa -zowel in landen waar het bestuur onder vuur ligt zoals in Oekraïne door oorlog als in andere landen waar sprake is van democratisch verval - en heeft hij een ambassadeursrol voor Flevoland vervuld.
Provinciale Staten/Statengriffie
Het verkiezingsjaar 2023 was een uitzonderlijk jaar. Met een omvangrijk project verkiezingen bestaande uit onder andere een opkomst bevorderende campagne, het afscheid van de oude Staten en het aantreden, installeren en inwerken van de nieuwe Staten. Met een nieuwe Staten is ook een nieuw college gevormd.
Voor het eerst heeft de griffie het (in)formatieproces naar een nieuw college begeleid. Dit is op verzoek van de formerende partijen. Daarnaast heeft de vorige commissaris van de Koning afscheid genomen en is een vertrouwenscommissie ingesteld en begeleid die geresulteerd heeft in de installatie van de nieuwe commissaris van de Koning.
Er hebben maar liefst twee statenconferenties plaatsgevonden. Eén waarbij de staten zijn voorbereid op een vliegende start. De tweede waar de onderlinge dialoog heeft plaatsgevonden en nadere afspraken zijn gemaakt voor de komende Statenperiode.
De dienstverlening van de Statengriffie is aan de hand van haar visie “Politiek aan het roer” geconcretiseerd in een strategisch werkplan.